Propolis – właściwości, działanie i zastosowanie - Ekologia.pl (2024)

Preparaty z propolisem to jedne z tych środków leczniczych i terapeutycznych, które warto mieć pod ręką i stosować niezależnie od pory roku. Propolis, czyli kit pszczeli, jest znakomity nie tylko na nękające nas jesienią i zimą choroby dróg oddechowych. To surowiec pomocny przy wielu dolegliwościach i stanach chorobowych, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Wyróżnia się intensywnym działaniem wspomagającym i profilaktycznym. W jaki sposób wykorzystać propolis i na jakie jego właściwości szczególnie zwrócić uwagę?

Kit pszczeli służy do uszczelniania uli na zimę, fot. shutterstock

Jak powstaje propolis?

Propolis to substancja o charakterze żywiczno-balsamicznym. Ma konsystencję tłustego mazidła o barwie jasnobrązowej, zielonkawej, brunatnej, czerwonawej czy pomarańczowej – w zależności od tego, z jakiej rośliny pochodzi. Pachnie żywicą i miodem. Poniżej 15 st. C propolis twardnieje i kruszy się, natomiast pożądanej plastyczności nabiera po osiągnięciu 36 st. C. Topi się w temperaturze 90 st. C.

Pszczoły zbierają substancje żywiczne z pąków kwiatów oraz młodych pędów drzew, a następnie zanoszą je do ula, by go uszczelnić. Najwięcej propolisu zużywają przed zimą, powlekając nim wnętrze ula i regulując wielkość otworów wylotowych. Na podstawie wielkości pozostawionych przez pszczoły szczelin, doświadczeni pszczelarze potrafią przewidzieć, jaka będzie nadchodząca zima.

Zabezpieczenie z propolisu chroni ul nie tylko przed zimnem, ale też przed drobnoustrojami, mogącymi wywoływać choroby. Pozwalają na to przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe właściwości tej substancji. Ponadto propolis może służyć pszczołom do balsamowania zwłok szkodników, które wdarły się do ula i ze względu na gabaryty, pszczoły nie są w stanie ich usunąć.

Pszczelarze zbierają propolis metodą na kitołapki lub zeskrobując go z poszczególnych elementów ula. Pierwsza z metod jest skuteczniejsza, ponieważ pozwala zebrać najwięcej propolisu. Metoda ekstensywna, tradycyjna – polegająca na zdejmowaniu propolisu z ram i beleczek, nie daje satysfakcjonujących zbiorów, którymi można znacząco uzupełnić ofertę pasiek. Z intensywnym pozyskiwaniem kitu pszczelego należy jednak uważać, ponieważ na dłuższą metę może zaburzać pracę pszczół i wpływać negatywnie na jakość propolisu. Te, aby nadążyć z jego produkcją, mogą zbierać rozmaite, niekoniecznie pożądane substancje kleiste, które przekreślają właściwości lecznicze i terapeutyczne propolisu.

Dlaczego propolis jest tak wyjątkowy?

Propolis w aż 80% może składać się z różnego rodzaju żywic. Zwykle zawiera ich 40-50%. Do 30% zawartości stanowią woski, 10% to olejki eteryczne. Propolis ma w sobie również domieszkę pyłku kwiatowego. Dokładny skład i walory kitu pszczelego zależą od warunków poużytkowych pasieki i miejsca zbioru, a raczej jego klimatu i roślinności. W Polsce głównymi źródłami żywic w propolisie są pąki kwiatowe brzozy, olchy, czereśni, jodły, topoli, świerku czy śliwy.

Generalnie jednak propolis to bardzo złożony pod względem składu surowiec, zawierający ponad 300 substancji i związków chemicznych. Do najlepiej przebadanych należą polifenole, w tym flawonoidy, fenolokwasy, kumaryny, estry i etery aromatyczne, ketofenole oraz aldehydofenole. Główną grupę polifenoli w kicie pszczelim stanowią fenolokwasy, w tym kwas kawowy, salicylowy, felurowy, kumaronowy, wanilinowy czy galusowy. Do występujących w nim flawonoidów zaliczymy kwercetynę, kemferol, galanginę, apigeninę, chryzynę czy akacetynę. Ważną frakcją związków są tu również terpenoidy, w tym geraniol, nerol, kariofilen, patchulen czy stigmasterol.

Właściwości lecznicze propolisu

Do najcenniejszych walorów propolisu, z których chętnie czerpie medycyna, należy działanie przeciwdrobnoustrojowe. Podatne na jego właściwości są przede wszystkim paciorkowce, gronkowce, patogenne grzyby drożdżoidalne czy grzyby powodujące grzybicę skóry, włosów i paznokci. Istotne jest także przeciwwirusowe działanie propolisu, skuteczne wobec wirusów grypy, zapalenia opon mózgowych, polio, pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej oraz wirusa opryszczki. Propolis wykorzystywany jest również w ginekologii do leczenia stanów grzybicznych pochwy oraz nadżerek szyjki macicy. Dzięki bogactwu antyoksydantów, wpływa zaś hamująco na mnożenie się wolnych rodników. Chroni też przed zlepianiem się płytek krwi, dlatego może być wykorzystywany w leczeniu zakrzepów. Propolis wpływa korzystnie na układ krążenia także dlatego, że wzmaga czynność skurczową serca. Ma więc działanie przedzawałowe, jednocześnie rozszerza naczynia wieńcowe serca, uszczelnia naczynia krwionośne i obniża ciśnienie krwi przy nadciśnieniu tętniczym.

Do osobnej kategorii właściwości zaliczymy działanie gojące i naprawcze propolisu. Surowiec ten wyraźnie przyśpiesza regenerację tkanki łącznej, miękkiej oraz kostnej i chrzęstnej. Wspomaga proces ziarninowania naskórka, czyli jego odnowy, pomaga w gojeniu ran i ich bliznowaceniu. Propolis zawiera specjalny związek o nazwie pinocembryna, flawonoid, który działa przeciwgrzybiczo. W jednym z przeglądów z 2019 r. zauważono również, że propolis może pomóc stymulować produkcję kolagenu w skórze, co może dodatkowo wspomagać gojenie się ran. Dlatego jest wykorzystywany zarówno przy odmrożeniach i oparzeniach skóry, jak i w leczeniu ran pooperacyjnych. Propolis stosowany miejscowo może mieć także działanie przeciwbólowe, przeciwkrwotoczne i przeciwzapalne.

Jak wykorzystać propolis, by podreperować zdrowie?

Dostęp do propolisu mamy przede wszystkim pod postacią preparatów z ekstraktem propolisu lub wyciągów etanolowych. Te ostatnie działają przede wszystkim immunostymulująco, zwiększając odporność organizmu na ataki drobnoustrojów chorobotwórczych. Propolis zawiera ponadto wiele związków antyoksydacyjnych, sprawdzi się więc w profilaktyce przeciwnowotworowej, zwłaszcza wobec raka szyjki macicy, wątroby i nosogardzieli. Warto też stosować maści propolisowe, które pomogą nam wygoić rany i wzmocnić, a nawet uleczyć skórę dotkniętą stanami chorobowymi i zapalnymi. Są też skuteczne w terapii stanów zapalnych dziąseł i jamy ustnej. Propolis w postaci czopków i globulek działa regenerująco na stany zapalne pochwy i błon śluzowych odbytu, pomaga rozprawić się z hemoroidami oraz zakażeniami bakteryjnymi i grzybicznymi. Kit pszczeli przyjmowany wewnętrznie wspomaga również oczyszczanie organizmu, w szczególności wątroby z toksyn i stymuluje wydzielanie żółci. Profilaktycznie i leczniczo propolis należy przyjmować często, ale w niewielkich ilościach, np. pół łyżeczki preparatu co kilka godzin.

Propolis – względy bezpieczeństwa

Nie ma jeszcze wystarczających dowodów, aby określić, czy produkty propolisowe są bezpieczne i czy mogą powodować działania niepożądane. Jeśli masz alergię na miód lub inny produkty pszczele, prawdopodobnie masz również alergię na produkty zawierające propolis. Alergie na pyłki mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej na propolis. Porozmawiaj z lekarzem przed dodaniem propolisu do swojego planu leczenia, zwłaszcza jeśli masz alergie lub astmę.

Propolis, czyli kit pszczeli, to naturalny surowiec produkowany przez pszczoły przed nadejściem zimy. Służy do uszczelniania uli i chronienia ich przed atakami bakterii i wirusów. Pszczelarze zbierają kit pszczeli, który następnie służy do wyrobu licznych preparatów o właściwościach medycznych. Propolis to bogate źródło antyoksydantów oraz substancji o działaniu przeciwdrobnoustrojowym.

Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)